KANBAN SİSTEMİ TANIMI
Kanban sistemi bir üretim çizelgeleme ve envanter kontrol sistemidir. Japoncadan gelen kanbanın bu dildeki anlamı "karttır.
Kanban sistemi ; bir işletmenin her prosesinde ve aynı zamanda işletmeler arasında gerekli zamanda , gerekli miktarlarda gerekli ürünlerin üretimini uyumlu olarak kontrol eden bir bilgi sistemidir.
Kanban sistemi üretim çizelgelemek , envanter kontrol etmek , kullanmak ve üretim aktivit el erini gerçekleştirmek için bir kart kullanır. Kanban genellikle şeffaf plastik bir zarf içine konmuş dikdörtgen bir karttır.
Kanbanlar daima üretim akışına ters yönde , ancak fiziksel birimlerle birlikte sondan başa doğru hareket ederek üretim birimlerini birbirine bağlarlar. Üretim süreçlerinin bu şekilde birbirine bağlanması sonucunda ise sadece gereken parçalar gerekli olan miktarlarda ve gerektiği zamanda üretilmekte ve süreçler arasında ara stoklara ihtiyaç kalmamaktadır. Bu zincirin işletme dışında satıcılara kadar uzatılması durumunda ise hammade stokları da kaldırılmış olacaktır.
Kanban sisteminde kullanılan kanban kartları genellikle dikdörtgen biçiminde , plastik karton veya metal olan ve üzerinde belirli bilgileri taşıyan kartlardır. Kanban kartlarının içerdiği bilgiler aşağıdaki şekilde sıralanabilir:
Kullanıldığı Yer Parça Numarası Parça Adı Parçanın Tanımı
Kanban Numarası
Parça Sayısı / Kanban Oranı
Kanban düzenli olarak konulduğu kutunun kod numarası veya ismi
Kanbanın teslim edileceği iş istasyonunun yeri ( Kod numarası veya tanımı)
Kanbanlar kullanıldıkları yere veya amaca göre adlandırılmaktadır.
KANBAN ÇEŞİTLERİ
Kanban sisteminin tam olarak anlaşılabilmesi için sistemde kullanılan kanban kartı tiplerinin ve sistemin temel ilkelerinin incelenmesi gereklidir.
TEMEL KANBAN ÇEŞİTLERİ
Uygulamada genellikle iki tip kanban vardır: »
Çekme Kanbanı ( Witdrawal Kanban ) *
Üretim - Sipariş Kanbanı ( Product - Ordering Kanban )
ÇEKME KANBANI
Bir sonraki istasyonun , bir önceki istasyondan çekmek istediği parça cinsi ve miktarını belirleyen ve parça / malzeme çekmek amacı ile kullanılan karttır.
Çekme Kanbanı ile söz konusu parça için bir önceki operasyonun dövme işlemi olduğu ve talaşlı imalat M-6'da bulunan taşıyıcının, tahrik pimini alabilmek için B-2 no'lu dövme istasyonuna gitmesi gerektiği belirtilmektedir. Ayrıca söz konusu parça için bir sonraki operasyon talaşlı imalattır. Kutu kapasitesi 20 adet olup kutu şekli B olarak belirtilmiştir. Bu kanban yayınlanan sekiz kayıtın dördüncüsüdür.
- Çekme Kanban
ÜRETİM - SİPARİŞ KANBANI
Bir önceki istasyonu üretmesi gereken parça cinsi ve miktarım belirleyen üretim sipariş kanbam sadece üretim kanbam olarak da adlandırılmaktadır.
Şekilde verilen üretim sipariş kanbanı ; SB - No' lu Talaşlı imalat operasyonunun
S X 50BC - 150 kodlu araba tipi için krank mili üreteceğini göstermektedir. Ayrıca krank milinin F26 - 18 Nolu stok rafına yerleştirileceği belirtilmektedir.
Uygulamada kullanılan temel kanban çeşitleri şekildeki gibidir.
KANBANLARIN KULLANIMI
Kanban sisteminin işleyiş mekanizması, çekme ve üretim- sipariş kanbanlarmın süreç içinde nasıl kullanıldığının incelenmesi sonucunda açıklık kazanacaktır. Bir sonraki süreçten başlamak üzere , kanban kullanımındaki bazı aşamalar aşağıda özetlenmiştir.
Sonraki üretim sürecinin taşıyıcısı, yeterli sayıda çekme kanbanı ve forklift yada jipe yerleştirilmiş boş paletlerle ( konteynır ) bir önceki sürecin stok noktasına gider. Bu işlem ya daha önceden belirlenmiş zaman aralıklarında, yada kutuda ( kabul kutusu ) belirli sayıda çekme kanbanı biriktiğinde tekrarlanır.
Sonraki sürece ait taşıyıcı, stok noktasından parçaları çektiğinde, paletlerdeki parçalara yapıştırılmış olan üretim- sipariş kanbanlannı çıkararak ( her palete tek bir kanban yapıştırılır) kanban kabul kutusuna bırakılır. Ayrıca boş paletler bu istasyonda önceden belirlenmiş yere bırakılır.
Çıkarılan her üretim- sipariş kanbanı yerine bir çekme kanbanı yapıştırılır. Bu iki tip kanbanın değiştirilmesinde çekme kanbanı ve üretim -sipariş kanbanı üzerindeki bilgilerin tutarlılık açısından kontrol edilmesi gereklidir.
Sonraki üretim sürecinde çalışma başladığında çekme kanbanı, çekme kanbanı kutusuna bırakılır.
Önceki üretim sürecinde üretim sipariş kanbanları kanban kabul kutusunda ya belli bir zaman noktasında yada belirli bir sayıda üretim yapıldıktan sonra toplanır ve bu kartlar üretim- sipariş kanbanı kutusuna bırakılır. Bu işlemde , stok noktasında kartların çıkarılış sırası aynen korunur ve bu sıra ile kartlar kutuya yerleştirilir.
Üretim- sipariş kanbanlannın kutusundaki sırasına göre parça üretimi gerçekleştirilir.
Tüm süreç boyunca, fiziksel birimlerin kanbanla birlikte hareket etmesi gereklidir.
Önceki süreçte fiziksel üretim tamamlandığında parçalar ve üretim -sipariş kanbanı stok noktasına yerleştirilir. Böylelikle sonraki üretim sürecinin taşıyıcısı herhangi bir zamanda gelip parçaları alabilecektir.
Birbirini izleyen süreçler arasında bu şekilde sürekli bir kanban zincirinin sürekli var olması gereklidir. Sonuç olarak: Her süreç sadece gereken parçaları, gereken zamanda ve gereken miktarda alacaktır. Kanban zinciri her süreçte üretimin çevrim zamanına uygun olarak gerçekleşirilmesi yoluyla hat dengesini sağlanmasına da yadımcı olacaktır.
DİĞER KANBAN ÇEŞİTLERİ
Uygulamada daha başka kanban tipleri de kullanılmaktadır.
Üretim Sipariş Kanbanı ve çekme kanbanı dışında kullanılan diğer kanban çeşitleri şu şekilde sıralanabilir:
Tedarikçi Kanbanı
Acil İhtiyaç Kanbanı
Özel Kanban
İşaret ( Sinyal ) Kanbanı
Malzeme kanbanı
